Türkiye’nin ilk İklim Kanunu (“Kanun“) 9 Temmuz 2025 tarihli ve 32951 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Kanunun amacı, yeşil büyüme yaklaşımı ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda, iklim değişikliği ile etkin mücadeleyi sağlamak ve bu kapsamda sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmaktır.
Kanun; sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine uyum çalışmaları, ilgili planlama ve uygulama araçları, gelir kaynakları, izin ve denetim süreçleri ile bunlara ilişkin yasal ve kurumsal çerçevenin usul ve esaslarını kapsamaktadır.
- Sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri
- Sera gazı emisyonları; Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve Başkanlıkça yayımlanan strateji ve eylem planları doğrultusunda azaltılır.
- Ulusal Katkı Beyanında öngörülen sektörel azaltım faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşların mevzuatla belirlenen görev ve sorumlulukları çerçevesinde yürütülür. Gerekli hâllerde bu görevler gözden geçirilerek, net sıfır hedefi kapsamında yeni düzenlemeler yapılabilir.
- Kamu kurum ve kuruluşları; orta ve uzun vadeli planlama araçlarını hazırlamak, uygulamak, güncellemek ve izlemek ile yükümlüdür. Bu planlar, azaltım faaliyetlerine entegre edilmelidir.
Net sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi yaklaşımı doğrultusunda şu önlemler alınmalıdır: - Enerji, su ve ham madde verimliliği
- Kaynakta kirlilik önleme
- Yenilenebilir enerji kullanımı
- Karbon ayak izinin azaltılması
- Düşük karbonlu yakıt ve ham madde kullanımı
- Elektrifikasyon ve temiz teknolojilerin yaygınlaştırılması
- Adil geçiş ilkeleri çerçevesinde sıfır atık sisteminin kurulması ve izlenmesi
- Net sıfır hedefi kapsamında, orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kapasitesinin korunması ve artırılması sağlanır. Bu amaçla ilgili kurumlarca önleyici ve destekleyici tedbirler alınır.
2. İklim değişikliğine uyum faaliyetleri
- Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve Başkanlıkça yayımlanan strateji ve eylem planları doğrultusunda, kamu kurumları iklim değişikliğine bağlı mevcut veya olası kayıp ve zararları önlemeye, riskleri azaltmaya ve fırsatlardan yararlanmaya yönelik uyum faaliyetleri yürütür.
- Uyum faaliyetleri, kurumların mevcut mevzuatla tanımlanan görevleri kapsamında gerçekleştirilir. Gerekli durumlarda kurumların yetki ve sorumlulukları gözden geçirilerek Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır hedefi doğrultusunda yeni düzenlemeler yapılabilir.
3. Planlama ve Uygulama Araçları
İklim değişikliğiyle mücadele amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak faaliyet ve yatırımlarda, yeşil ve sürdürülebilir finansman araçlarının, sigorta sistemlerinin, banka kredilerinin ve teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi ve kullanılması esastır. Döngüsel ekonomi ve sıfır atık hedefleri doğrultusunda, ürünlerin yeniden kullanımı ve atıkların alternatif hammaddeye dönüştürülmesi gibi uygulamalara ilişkin çalışmalar Bakanlık koordinasyonunda yürütülür. Başkanlık, ulusal ve sektörel raporlar hazırlayarak iklim finansmanını yönlendirecek teşvik sistemleri geliştirir, Türkiye Yeşil Taksonomisini kurar ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın usul ve esaslarını belirlemek üzere ilgili bakanlıklarla koordineli çalışır.
Teknoloji alanında ise, temiz ve düşük karbon teknolojilerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması öncelik olup, Başkanlık bu süreçte koordinasyon görevini üstlenerek araştırma merkezlerinin kurulmasını destekler. Kapasite geliştirme kapsamında kamu farkındalığının artırılması, eğitim ve bilinçlendirme faaliyetlerinin yürütülmesi ve müfredatın iklim değişikliği ile uyumlu şekilde güncellenmesi hedeflenmektedir. Tüm bu uygulamaların usul ve esasları, Ulusal Katkı Beyanı, uzun dönemli iklim politikaları ve net sıfır emisyon hedefi çerçevesinde, ilgili kurumların görev alanlarına göre belirlenir.
4. Emisyon Ticaret Sistemi
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), Başkanlık tarafından kurulur. Ulusal tahsisat planı hazırlanır ve tahsisatlar dağıtılır. Sistemde esneklik ve piyasa istikrar mekanizmaları da geliştirilebilir. ETS piyasasını bir piyasa işletmecisi yönetir.
Doğrudan sera gazı emisyonuna neden olan faaliyetler için işletmelerin Başkanlıktan sera gazı emisyon izni alması zorunludur. İşletmede veya izni alan kişide değişiklik olması durumunda izin güncellenebilir ya da iptal edilebilir.
İşletmeler, doğrulanmış yıllık emisyonlarına karşılık gelen tahsisatları teslim etmekle yükümlüdür. Teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmelere, bir sonraki yılda ilave tahsisat teslim yükümlülüğü uygulanır.
Ücretsiz tahsisatlar, tarihsel emisyon verileri veya kıyaslama yöntemine göre belirlenebilir. Ulusal tahsisat planları Resmî Gazete’de yayımlanır. Tahsisatlara ilişkin işlemler 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na tabi değildir.
Tahsisatlar teminata konu edilemez, belirli şartlar dışında haczedilemez, rehnedilemez ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamaz. Teslim yükümlülüğünden önce faaliyetin sona ermesi ya da işletmenin tasfiyesi bu yükümlülüğü ortadan kaldırmaz.
“Tahsisat”, belirli bir süre için bir ton karbondioksit eşdeğeri sera gazı emisyon hakkını temsil eden, misli nitelikte, devredilebilir ve kaydi olarak ihraç edilen bir hak unsurudur.
5. Yaptırımlar
- Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yükümlülüklere uymayanlara 500.000 TL – 5.000.000 TL arası idari para cezası uygulanır. Bu ihlal ETS kapsamındaki işletmelerce gerçekleştirilmişse ceza iki kat artırılarak uygulanır.
- Kullanım, ithalat, ticaret ve etiketleme yükümlülüklerine aykırı davrananlara 120.000 TL – 2.500.000 TL arasında değişen cezalar uygulanır.
- Kullanım, ithalat, bildirim, etiketleme ve teknik müdahalelere ilişkin ihlaller için 120.000 TL – 2.500.000 TL arası para cezaları öngörülür. Ayrıca, kotayı aşan ithalat durumunda belge verilmez ve kotada kesintiye gidilir.
- Emisyon raporu sunmayanların işlem hesapları kısıtlanır ve ceza uygulanır.
- Emisyon izni olmadan faaliyet gösteren işletmelere 5 TL/ton CO₂ veya 1.000.000 TL’ye kadar ceza verilir.
- Tahsisat teslim yükümlülüğünü ihlal eden işletmeler, yüksek fiyat çarpanı üzerinden ceza öder.
- Yükümlülüğün %80’ini 3 yıl üst üste yerine getirmeyen işletmelerin emisyon izinleri iptal edilir.
Sonuç
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ve tahsisat mekanizması, sera gazı emisyonlarının etkin biçimde yönetilmesi ve iklim değişikliğiyle mücadeleye piyasa temelli bir yaklaşım kazandırılması açısından kritik bir araçtır. “Tahsisat”, bir ton karbondioksit eşdeğeri emisyon hakkını temsil eden devredilebilir ve kaydi nitelikte bir hak olarak, işletmelerin hem yükümlülüklerini yerine getirmesi hem de karbon piyasasında esnek çözümler üretmesi için temel bir unsur olarak konumlandırılmıştır.
Bu sistem, işletmeleri karbon ayak izlerini azaltmaya teşvik ederken, ulusal ve uluslararası düzeyde iklim politikalarının uygulanabilirliğini güçlendirmektedir. Türkiye’nin net sıfır emisyon hedefleri ve sürdürülebilir kalkınma vizyonu çerçevesinde ETS, yalnızca çevresel fayda sağlamakla kalmayıp aynı zamanda yeşil yatırımların, temiz teknolojilerin ve karbon piyasalarının gelişimi için stratejik bir fırsat sunmaktadır.