Türkiye’de Yapay Zekâ Düzenlemelerinde Yeni Dönem: 5651 ve Diğer Temel Kanunlarda Yapılan Kapsamlı Reformların Hukuki İncelemesi
Türkiye, yapay zekâ teknolojilerinin hızlı gelişimi karşısında dijital ortamı hukuki açıdan daha güvenli ve denetlenebilir kılmak amacıyla geniş kapsamlı bir mevzuat değişikliği paketi yürürlüğe koymuştur. 5651 sayılı Kanun başta olmak üzere Türk Ceza Kanunu, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Elektronik Haberleşme Kanunu ve Siber Güvenlik Kanunu’nda yapılan düzenlemelerle, yapay zekâ sistemleri ilk kez açık şekilde tanımlanmış, hukuki sorumluluk alanları belirlenmiş ve ilgili aktörlere çeşitli yükümlülükler getirilmiştir.
Bu düzenlemelerle amaçlanan; bireylerin kişilik haklarının korunması, kamu düzeninin ve seçim güvenliğinin teminat altına alınması, deepfake başta olmak üzere manipülatif yapay zekâ içeriklerinin engellenmesi ve yapay zekâ sistemlerinin güvenli bir çerçeve içinde faaliyet göstermesinin sağlanmasıdır.
Aşağıda, tüm değişiklikler madde sıraları korunarak hukuki bir dille ayrıntılı şekilde incelenmiştir:
1. 5651 Sayılı Kanunda Yapay Zekâ İçin Yeni Tanım (Madde 2 – ş bendi)
5651 sayılı Kanunun 2. maddesine eklenen ş bendi ile yapay zekâ sisteminin hukuki tanımı yapılmış ve bu sistemler kanunun kapsamına dahil edilmiştir. Böylece, yapay zekâya ilişkin sonraki tüm maddelerde getirilen yükümlülüklerin muhatabı açık bir şekilde belirlenmiş; yapay zekâ sistemleri ilk kez mevzuat içi bir kavram olarak tanımlanmıştır. Bu düzenleme, kanunun ilerleyen hükümlerinde yer alan sorumluluk düzenlemelerine temel teşkil etmektedir.
2. Yapay Zekâ İçeriklerine “6 Saat İçinde Müdahale” Zorunluluğu (Madde 8 – yeni fıkra 18)
5651 sayılı Kanunun 8. maddesine eklenen yeni fıkra uyarınca, aşağıdaki nitelikteki içeriklere yönelik erişim engelleme ve/veya içerik kaldırma işlemleri en geç 6 saat içerisinde yerine getirilmek zorundadır:
- Yapay zekâ tarafından üretilen ve kişilik haklarını ihlal eden içerikler,
- Kamu güvenliğini tehlikeye düşüren içerikler,
- Deepfake teknolojisi kullanılarak üretilen gerçek dışı içerikler.
Bu düzenlemeyle birlikte, içerik sağlayıcılar ile yapay zekâ sistemi geliştiricileri müştereken sorumlu tutulmuş; Türkiye’de ilk defa yapay zekâ geliştiricileri bakımından açık bir hukuki sorumluluk tesis edilmiştir. Bu hüküm, platformların ve geliştiricilerin yapay zekâ kaynaklı zararlarda aktif bir yükümlü hâline gelmesini sağlamaktadır.
3. Deepfake İçeriklerde “Yapay Zekâ Tarafından Üretilmiştir” Etiketi Zorunluluğu (EK MADDE 5)
Eklenen Ek Madde 5 ile, yapay zekâ aracılığıyla sahte görsel, işitsel veya metinsel içerik üretilmesi hâlinde, ilgili içeriğin “Yapay Zekâ Tarafından Üretilmiştir” ibaresiyle; açık, anlaşılır ve silinemez şekilde etiketlenmesi zorunlu hâle getirilmiştir.
Bu yükümlülüğe aykırılık halinde:
- 500.000 TL ile 5.000.000 TL arasında idari para cezası uygulanacağı,
- İhlalin sistematik ve kasıtlı olması durumunda içerik sağlayıcısının erişime engelleneceği düzenlenmiştir.
Ayrıca, kamu düzenini bozucu nitelikteki, kişilik haklarını ihlal eden veya siyasi manipülasyon amacı taşıyan söz konusu içeriklerin ivedilikle erişime kapatılacağı ve gerekli hâllerde cumhuriyet savcılıklarına suç duyurusunda bulunulacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu madde kapsamında BTK’ya:
- Denetim yapma,
- Teknik izleme araçları kullanma,
- Rehber ilkeler yayımlama
yetkisi verilmiştir.
4. 5651 Sayılı Kanunun 8. Maddesinin 1. Fıkrasının Tamamen Yeniden Yazılması
Madde 8’in 1. fıkrası yeniden düzenlenerek erişimin engellenmesi veya içeriğin çıkarılması kararı verilebilecek suç katalogu güncellenmiştir. Buna göre yeterli şüphe oluşturması hâlinde aşağıdaki suçlarla ilgili yayınlar hakkında müdahalede bulunulabilecektir:
TCK kapsamındaki suçlar:
- İntihara yönlendirme (TCK m.84)
- Çocukların cinsel istismarı (TCK m.103/1)
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (TCK m.190)
- Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m.194)
- Müstehcenlik (TCK m.226)
- Fuhuş (TCK m.227)
- Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (TCK m.228)
- Hakaret (TCK m.125)
- Tehdit (Metinde 28 olarak geçmekte olup, aslında TCK m.106’dır.)
- İnsanlığa karşı suçlar (TCK m.77)
Diğer kanunlardaki suçlar:
- 5816 sayılı Kanunda düzenlenen Atatürk aleyhine işlenen suçlar,
- 7258 sayılı Kanunda yer alan bahis ve şans oyunlarına ilişkin suçlar,
- 2937 sayılı Kanunun 27/1 ve 27/2 fıkralarında düzenlenen suçlar.
Bu düzenlemeyle, yapay zekâ içeriklerinin de kapsandığı geniş bir suç katalogu oluşturulmuştur.
5. 8/A Maddesine Yapay Zekâ İçin Yeni Fıkra Eklenmesi
8/A maddesine eklenen 6. fıkra ile, 8. maddede belirtilen suçlar bakımından ilgili yapay zekânın faaliyet gösterdiği sosyal ağ sağlayıcısının Türk Ceza Kanununun ilgili hükümlerine tâbi olacağı düzenlenmiştir.
Bu hüküm, sosyal ağ sağlayıcılarına ceza hukuku bakımından ciddi sorumluluk yükleyen niteliktedir.
6. Türk Ceza Kanununda Yapay Zekâ Kullanarak Suç İşleme Düzenlemesi (TCK 125 – yeni fıkra)
5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 125. maddesine eklenen yeni fıkra ile:
- Yapay zekâ sistemlerinin ceza kanununda suç olarak tanımlanan bir fiili gerçekleştirmesi amacıyla yönlendirildiği hâllerde, yönlendiren kullanıcının bizzat fail sayılacağı,
- Suçun işlenmesine imkân veren tasarım veya eğitim faaliyetlerinde bulunan geliştiricinin cezasının yarı oranında artırılacağı
düzenlenmiştir.
Bu hüküm, yapay zekâ kullanılarak işlenen suçlarda sorumluluğun açık ve geniş kapsamlı şekilde belirlenmesini sağlamaktadır.
7. KVKK’da Yapay Zekâ Veri Setlerine Yönelik Yeni Güvenlik Ölçütleri
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 12. maddesine eklenen fıkra ile, yapay zekâ uygulamalarında kullanılan veri setlerinin:
- Anonimlik,
- Ayrımcılık yasağı,
- Meşruiyet
ilkelerine uygun olması zorunlu tutulmuştur.
Ayrıca, ayrımcı veya önyargılı veri seti kullanılması veri güvenliği ihlali sayılacak ve ilgili yaptırımlar uygulanacaktır.
8. Elektronik Haberleşme Kanununda BTK’ya “Acil Engel Yetkisi” (Madde 6 – z bendi)
5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun 6. maddesine eklenen (z) bendi ile BTK’ya:
- Kamu düzenini
- Seçim güvenliğini
tehdit eden yapay zekâ içeriklerine ilişkin acil erişim engelleme kararı verme yetkisi tanınmıştır.
Bu yükümlülüğe aykırı davrananlara 10 milyon TL’ye kadar idari para cezası uygulanacaktır.
9. Siber Güvenlik Kanununda Yapay Zekâ Sistemleri İçin Teknik Güvenlik Yükümlülükleri (Madde 7 – yeni fıkralar)
7545 sayılı Siber Güvenlik Kanununa eklenen düzenlemelerle yapay zekâ hizmet sağlayıcılarına aşağıdaki teknik yükümlülükler getirilmiştir:
a) Eğitim veri setlerinde şeffaflık ve denetlenebilirlik sağlamak,
b) Yanlış veya manipülatif bilgi üretimini engelleyecek içerik doğrulama mekanizmaları kurmak,
c) Yapay zekâ sistemlerinde hallüsinasyon riskini azaltmaya yönelik algoritmik kontroller uygulamak,
d) Yüksek riskli uygulamalarda insan onaylı denetim mekanizmaları geliştirmek,
e) Düzenli aralıklarla siber güvenlik zafiyet testleri gerçekleştirmek.
Bu yükümlülüklere aykırı davranılması hâlinde:
- 5 milyon TL’ye kadar idari para cezası uygulanabilecek,
- Kamu düzenini tehdit eden ağır ihlallerde geçici faaliyet durdurma kararı verilebilecektir.
Bu düzenlemelerin tümü, Türkiye’nin yapay zekâ alanında hukuki çerçeveyi güçlendirme, kamu düzenini koruma, kişilik haklarını güvenceye alma ve dijital manipülasyon risklerini azaltma iradesini açıkça ortaya koymaktadır. Böylece yapay zekânın toplumsal ve hukuki etkileri konusunda yeni bir dönem başlamıştır.